Wat is de waarheid? Voor iedereen is die anders. Zelfs als iets bewezen is voor de een, dan kan het voor de ander nog steeds niet waar zijn. Een simpel voorbeeld; een vrouw is verbrand door vuur en zegt vuur is gevaarlijk. Terwijl een andere vrouw zou sterven in de kou als ze niet het haardvuur had om haar warm te houden. Ja het vuur is bewezen gevaarlijk en toch is het levensreddend voor een ander. Beide zijn de waarheid en tegelijk staan ze haaks op elkaar, gek eigenlijk. Maar wat ze beiden gemeen hebben is dat de waarheid is iets wat je kunt waarnemen. Je kunt zien dat iemand verbrand is en je kunt voelen dat het vuur warmte geeft.
De waarheid vermijden
Maar soms is de waarheid hard, pijnlijk en willen we haar liever niet onder ogen komen. Maar ontkennen of vermijden wat waarneembaar is, is jezelf voor de gek houden. Toch zie je dit veelal terug in onze maatschappij. Ik was laatst bij Neeltje Jans, daar heb je de Delta experience. Dan zie en hoor je het verhaal van een gezin dat te maken krijgt met de watersnoodramp van 1953. Het was heel realistisch en je werd echt meegenomen in het verhaal door de special effects. Ik vond het heel indrukwekkend en kon zo goed meevoelen hoe heftig het geweest moet zijn. De ouders waren druk bezig de dijk te stutten en het kind zat nog in de boerderij. Ineens sloeg het water toe en het kind zat ingesloten in de kapotte boerderij. Nu komt de waarheid ineens wel heel hard aan. Je beseft als ouder dan ineens hoe kwetsbaar je bent als je kind in gevaar is. De spanning was enorm in de zaal want iedereen voelt dat moment van ‘wat nu’. En dan komt er ineens een stuk hout aandrijven dat een brug slaat tussen de boerderij en de dijk en hoewel ze nog een poging deden het spannend te maken was het gewoon echt heel onrealistisch en haalde het de lading er compleet af. Voor mij was dat het moment dat ik af haakte. Natuurlijk lukte het, ondanks de vele gevaren, om bij ouders te komen en ze leefden nog lang en gelukkig…..
Ja ik snap dat het zichtbaar maken van een kind dat verdrinkt, of een vader die probeert zijn kind te redden wat eindigt in een drama niet leuk is om naar te kijken. Maar dat was wel de realiteit van dat moment. Maar net als in sprookjes of films kijken we liever naar een onrealistisch beeld dat de eigenlijke waarheid verhult. Zo is het verhaal van Pocahontas helemaal niet zo mooi als in de film. Zij heeft echt geleefd en het verhaal is deels gebaseerd op haar leven maar niet met de pijnlijke details. Die hebben ze weggelaten en ze hebben er een leuke kindvriendelijke variant van gemaakt. Als kind moest ik altijd huilen bij Bambi, vreselijk vond ik het dat zijn moeder doodgeschoten werd. Toch denk ik dat het goed is dat kinderen met zulke thema’s geconfronteerd worden. Want het leven is nou eenmaal niet allemaal zo rooskleurig als dat wij het graag voor willen doen.
De waarheid onder ogen komen
Als ik werk met mensen dan zie ik vaak het vermijden van de realiteit. We proberen onze pijn onder te duwen maar zoals ook een bal zich niet onder water laat duwen blijft ook de waarheid zich aandringen. De vermijdingstrategieën hebben vele vormen. Zo kun je heel veel kleine problemen hebben om juist dat grote wat er eigenlijk toe doet niet te hoeven aankijken. Ook praten is een goede tactiek om niet te hoeven voelen en lekker in dat hoofd te blijven. Afleiding of verdovende middelen zijn ook vaak gebruikte manieren. Toch zie ik de grootste angst voor de waarheid bij mensen die de wereld mooier willen maken, liefdevol en betrokken als ze zijn. Echte helpers in hart en nieren. En hoewel het heel nobel lijkt zijn juist zij degenen die het hardst hun best doen om de realiteit te vermijden en daarmee zichzelf en de mensen om hen heen voor de gek houden.
Hoe hard de waarheid ook mag zijn, zij is zoals zij is. Als je haar aan durft te kijken dan zie je dat zij bevrijdend is. Wanneer je wegkijkt zal zij jou blijven achtervolgen. Ik zal je hierover vertellen in een verhaal.
Een jongen trok de wijde wereld in op zoek naar de waarheid. Eerst kwam hij een rivier tegen. Hij vroeg aan de rivier “kun jij mij vertellen wat de waarheid is?” De rivier antwoordde “Je ziet dat ik stroom van boven naar beneden en dat is de waarheid.” De jongen ging verder op pad en kwam bij een grote steen. Hij vroeg aan de steen “kun jij mij vertellen wat de waarheid is?” De steen antwoordde “Je voelt dat ik van hard materiaal ben en dat is de waarheid.” De jongen liep weer verder en kwam bij een oude boom. Hij vroeg aan de boom “kun jij mij vertellen wat de waarheid is?” De oude boom dacht even na en zei “de waarheid is wat je kunt zien en voelen zoals mijn bladeren die in de herfst naar beneden vallen, mij voeden en de lente die nieuwe bladeren brengt. Echter wat jouw waarheid is dat weet alleen jij.” De jongen wist nu hoe hij de waarheid moest vinden dus ging hij op zoek naar zijn waarheid. Hij liep door de prachtige bloemvelden en bloesembomen. De zon scheen op zijn gezicht en hij was vol goede moed. Maar zijn waarheid kon hij niet vinden. Teleurgesteld ging hij bij een bron zitten en zei “wijze bron weet jij waar ik mijn waarheid kan vinden?” De bron zei “jouw waarheid is recht voor je, je hoeft haar alleen maar aan te kijken“. De jongen keek nu voor zich en daar stond zijn ziekte. Geschrokken draaide hij zich om en kwam oog in oog te staan met zijn angst. Ineens kwamen de wolken voor de zon en sloten alle bloemen hun kopjes, de wind stak de kop op en blies alle blaadjes van de bomen. De jongen zette het op een lopen met zijn angst op de hielen. Tot hij weer bij de rivier kwam en niet verder kon. De rivier sprak tegen hem “weet je nog dat je vroeg naar de waarheid, het is simpel als je blijft rennen verdrink je in mij maar als je stil blijft staan zal je nooit verder komen echter als je, je omdraait en je angst onder ogen komt dan kun je een oplossing vinden“. De jongen raapte al zijn moed bijeen en draaide zich om. Zijn angst deed nu een stapje opzij zodat de jongen zijn waarheid weer kon zien. Hij zag weer zijn ziekte en dit keer keek hij naar de ziekte en de ziekte keek naar hem. Toen deed de ziekte een stapje opzij en zag de jongen zijn vader. De ziekte ging bij zijn vader staan. “Ik hoor niet bij jou, ik hoor bij jouw vader“. Toen de ziekte bij zijn vader ging staan stortte zijn vader in. De jongen wilde zijn vader redden maar de rivier hield hem tegen. “Dit is jouw waarheid, je kunt je vader niet redden. Elke poging zal ten koste gaan van jouw leven. Zie het onder ogen en accepteer dat het is wat het is en dan zal je vrij zijn”. De jongen besefte nu de ernst en wist dat hij er niet langer voor weg kon lopen. Hij wilde wel voor zichzelf kiezen maar zijn angst stond er ook. Naast zijn angst was liefde komen staan. Liefdevol keek ze naar zijn vader. De jongen twijfelde wat hij moest doen. Hij keek nog een laatste keer naar zijn zieke vader. De tranen schoten hem in de ogen en hij kon niet langer toekijken, hij pakte de ziekte bij de hand en sprong ermee in de rivier. Met de ziekte op zijn rug was de stroming te sterk en sleurde de jongen mee. Zijn vader bleef alleen achter en moest toekijken hoe zijn zoon meegesleurd werd door de rivier.